Xərçəng müəyyən bir toxuma və ya orqandakı zərərli hüceyrələrin idarəsiz bir şəkildə birləşərək şiş əmələ gətirməsidir. Xərçəng – bədənimizdə bir hüceyrənin günün birində böyüyüb çoxalması nəticəsində ortaya çıxan bir xəstəlikdir. Vücudun müxtəlif orqanlarında yarana bilər. Xərçəng olduğunu öyrənən adamın yaşadığı şok, inkar, hirs, kədər, qorxu kimi duyğulara zaman-zaman yoldaşlıq edən günahkarlıq duyğusu, həm xəstə,həm də xəstə yaxınlarının ruhi problemlər yaşamasına yol aça bilir.
Xərçəng xəstəliyi çox yayılmış bir xəstəlikdir.Bundan başqa isə dövrümüzdə getdikcə artan bir problemdir.Bu xəstəlik nəinki çox yayılması ilə insanları narahat edir,hətta insanlar xərçəng kəliməsi keçən cümlələri eşitdikdə də narahat olmağa başlayırlar.Elə bu səbəbə görə də xərçəng diaqnozu qoyulan xəstələrin adətən neqativ reaksiya verməyi gözlənilən bir haldır.Bəzən hər hansı bir xəstəlik diaqnozu qoyulanda da bu insanın həyatında müxtəlif dəyişikliklərə səbəb olur.Xərçəng diaqnozu qoyulduqda isə bu özünü insanın həyatında psixoloji,sosial,ekonomik təsirlərini göstərir.
Xərçəng diaqnozu qoyulan insanlarda fərqli reaksiyalar da ortaya çıxır.Adətən ölüm və aşırı ağrı çəkmə olaraq qəbul olunan xəstəlik,insnaın psixoloji olaraq krizə girməsinə də səbəb ola bilir.Kriz müddətində xəstələrin verdiyi reaksiyaları araşdırmaq lazımdır.Adətən ilk olaraq verdikləri reaksiya şok olmaq və bu vəziyyətə inanmamaqdır.Həqiqəti yox sayaraq bu “qorxunc” olaraqdüşünülən vəziyyətdən qurtulduqlarını düşünürlər.İkinci mərhələdə isə;əsəbilik və depressiya görülür.Adətən “niyə mən?” ilə başlayan cümlələrlə aqressiya və isyan hissinə qapılırlar.
Xərçəng xəstəliyində görünən əsas psixoloji narahatlıqlar.
Xərçəng diaqnozu alan insanın gələcəyə dair gözləntiləri və planları pozula bilər və insan həyatı üzərindəki gücü itirdiyini hiss etməyə başlayar.Bunun nəticəsində qorxu,narahatlıq,çarəsizlik kimi hisslər yaşamağı mümkündür.Ən çox görülən narahatlıqlar isə bunlardır:
Özgüvənin azalması
Depressiya
Psixoz
Anksiyete
Günahkarlıq hissi
İntihara cəhd
Yuxu pozuntuları
Depressiya
Depressiya xərçəng xəstələrində ən çox görülən psixoloji narahatlıqdır.Çox zaman depressiya ilə anksiyete eyni vaxtda xəstəyə təsir edir.Bu isə öz növbəsində daha pis nəticələrə və terapiya müddətinin uzanmasına səbəb olur.Xərçəng xəstələrində depressiyanın əlamətləri bunlardır:
İntihar fikirləri və ya cəhdləri
Kədərli,ümidsiz və “boş” rul halı
Əvvəl zövq aldıqlarından zövq almamaq
Hədsiz yorğunluq və enerji itkisi
Erkən oyanmaq,çox yatmaq və ya yata bilməmək
Xatırlama və qərar vermək barədə çətinlik
Günahkar,dəyərsiz və çarəsiz hiss etmək
Tez-tez ağlamaq
Motivasiya itkisi
Neqativ düşüncələr
İştahda azalma
Cinsəl istəkdə azalma
Fiziki ağrılar
Özünə qapanmaq
Xərçəng xəstəliyinə bağlı anksiyete əlamətləri
İştahsızlıq,ishal
Boğazda düyünlənmə
Uyuşma
Yüksək təzyiq
Əzələ ağrıları,səbirsizlik,kontrolunu itirmək
Derealizasiya,depersonalizasiya
Kilo dəyişikliyi,unutqanlıq və enerji azlığı kimi sipmtomlardan bəziləri xərçəng xətəliyinin özündənvə ya müalicəsindən qaynaqlana bilər. Ancaq bu simptomlardan 5 və ya daha çoxu hər gün 2 həftə boyunca ortaya çıxarsa depressiya ola bilər.Xəstə özünə zərər verməyə çalışarsa mütləq professional dəstək alınmalıdır.
Psixoterapiya və Farmokoloji terapiya.
Xərçəng xəstəliyindən əziyyət çəkən və xüsusilə depressiyanın əlamətlərinin olduğu xəstələr mütləq psixoloji dəstək almalıdır.Əks halda bu vəziyyət onun xəstəlik ilə mübarizə aparmaq gücünü də aşağı salmış olur.Əgər depressiya dərəcəsi normadan yüksəkdirsə,psixoterapiya ilə yanaşı farmokoloji müalicə də almalıdır.Hətta xəstə yaxınlarının da terapiyaya cəlb olunması daha faydalı olmaqdadır.Xəstələrin və yaxınlarının psixoloji hallarındakı düzəlmə və qazandıqları pozitiv baxış tərzi ,həyat şərtlərini və müalicədəki uğur şansını artırmaqdadır.Fərdi seanslarla yanaşı oxşar və ya eyni xəstəlikdən əziyyıt çəkən insnalarla qrup terapiyalarının aparılması da olduqca faydalıdır.
Müəllif : Gülər Zaman – Psixoloji Xidmət və Reabilitasiya Mərkəzinin klinik psixoloqu
