Ailə, inkişafı bir başqasının varlığına və baxımına digər canlılardan çox daha çox ehtiyac duyan insan balasının ictimailəşməsini təmin edən əsas mühitdir. Fərdin bəslənmə, baxım, qoruma kimi təməl fiziki ehtiyacları ilə yanaşı, sevgi ehtiyacı, romantik inkişaf, ictimai biliK inkişafı, sağlam zəka inkişafını davam etdirmə, imkanlarını inkişaf kimi ruhi ehtiyaclarını, təhsil, mədəni dəyərləri qazanma kimi ictimai ehtiyaclarını qarşılayar. Fərdə romantik dəstək verərək özünə və digər fərdlərə güvənməsini, sevgi duymasını, şəxsiyyət qazanmasını, şəxsiyyət inkişafını, ictimai bacarıqlar inkişaf etdirməsini və toplumsallaşmasını təmin edər. Rifah bir həyat üçün lazımlı olan fiziki və ruhi mühiti meydana gətirərək üzvlərinə doyum imkanı təklif edir. Cinsi əlaqələri tənzimləmə, artıma, iqtisadi həmrəylik, dəyərlərin nəsillər boyu köçürülməsini təmin cəmiyyət nizamına kömək edir. Ogburgn ailənin funksiyalarını yeddi qrup altında toplayır. Bunlar iqtisadi ehtiyacları qarşılamaq, status təmin etmək, uşaqların təhsilini planlamaq, din təhsili vermək, boş zaman fəaliyyətlərini həyata keçirmək, ailə üzvlərinin bir-birini qoruması və qarşılıqlı sevgi mühiti yaratmaq kimi işlevlerdir. Ailənin bu funksiyalarını yerinə yetirməsində, ailənin quruluşu, ailə içi ünsiyyət, qarşılıqlı hörmət və əməkdaşlıq əhəmiyyətli rol oynayar.
Ailədəki sərhədlər, rol və əlaqələr, səlahiyyət bölgüsü uyğunlaşma və davamlılıq üçün lazımlı olan romantik gücü yaradar. Ailə içi əlaqələrdə elastiklik və ya qatılıq, yaxınlıq və ya uzaqlıq, nizamlı nizamsız ünsiyyət kimi faktorlar ailə həyatının imtina edilməz vəzifələri olan təməl ehtiyaclar ilə inkişaf ehtiyacların ödənilməsini və problem həll etmə formalarını yaxından təsir edər. , sağlam ailə göstəriciləri olaraq, qarşılıqlı hörmət, əməkdaşlıq, evə, uşaqlara və yaxın dostlara qarşı məsul davranma üzərində dayanmaqdadı rMcMaster modelində 5 təməl funksiyası həyat səviyyəsinə görə ailələr sağlam ya da sağlamlıqsız olaraq təyin olunar. Bu təməl funksiya sahələri; ailə içində problemlərin həlli, ailə içi ünsiyyət, ailə içində rol bölgüsü, duyğulara qoşulma və cavab verə bilmə, davranış nəzarəti kimi və s….
1. Problem həll etmə ailələrin problemlərə yanaşması və həll şəklini izah edir. Yeməyi kimin pişireceyinden maddi yükü kimin boynuna götürəcəyi kimi maddi problemlər və ailə üzvlərinin bir-birinə qarşı yaşadıqları mənfi duyğuların həlli kimi romantik problemlərin öhdəsindən gələn bu kateqoriyada qiymətləndirilər. Problemlər ailə fərdləri tərəfindən tanımlanabilir və danisabilinirsə, həll təklifləri təqdim, həlli mövzusunda ortaq qərar alınabiliyorsa həll uyğun davranışlar tətbiq və nəticələri ailə içində kimsə günahlandırılmadan dəyərləndirilirsə bu sağlam ailənin bir göstəricisidir.
2. Ailə içi ünsiyyət ailədə şifahi və sözsüz ismarıcların necə ifadə edildiyinə göndərmə edər. Ailə içində ünsiyyətin ola bildiyincə açıq və birbaşa olması ailənin sağlıklılığına işarə edər.
3. Rollar ailədə kimin hansi vəzifəni boynuna götürdüyünü, ailə içindəki sərhədlərin necə qorunduğunu müəyyən edir. Ailə fərdlərinin rolları dəqiq olaraq göstərilirsə, hər üzv rolunu uyğun şəkildə yerinə yetirirsə ailə gündəlik həyatını sağlam bir şəkildə davam etdirə bilər.
4. Duygulara qoşulma və cavab verə bilmə ailə fərdlərinin romantik vəziyyətlərinə uyğun şəkildə qarşılıq verə ortaq ya da fərdi fəaliyyətlərini paylaşmasini ifadə edər. Çətinlik yaşayan ailə üzvünün özünü , uyğun şəkildə kömək görə biləcəyini bilməsi ailənin sağlam olmasına işarə edir.
5. Davranış nəzarəti fiziki olaraq təhlükəli vəziyyətlərdə psixobiyolojik ehtiyacların qarşılanması nöqtəsində və ailə üzvlərinin ictimai idarəyə ehtiyacı olduğunda özünü göstərir. Nə çox qatı və dəyişdirilə bilməz, nə də tamamilə boş vermiş ya da xaotik davranışlar yerinə kifayət qədər çevik vəziyyətə uyğun davranışlar göstərən ailənin sağlam olması ilə əlaqəlidir.
Validə Abbasova
Psixologiya və Konsultasiya Mərkəzinin psixoloqu
